การมีความภาคภูมิใจในตนเองหรือการยอมรับนับถือตนเอง หรือที่เราเรียกว่า self esteem สามารถส่งผลต่อแรงจูงใจ การมีความสุข สุขภาพจิตที่ดี และคุณภาพชีวิตโดยรวมที่ดี แต่การมีความนับถือตนเองสูงมากเกินไปหรือต่ำจนเกินไปก็อาจเป็นปัญหาได้ การเข้าใจความหมายของ self esteem จะช่วยสร้างสมดุลที่เหมาะสมและส่งผลต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม
ในบทความนี้ GreatDay HR จะพาคุณผู้อ่านทุก ๆ ท่านไปทำความรู้จักกับ self esteem กันให้มากขึ้น เพื่อที่จะสามารถนำไปปรับใช้ให้เข้ากับตัวเอง และพัฒนาตัวเองเพื่อให้กลายเป็นคนในเวอร์ชั่นที่ดีที่สุดในแบบตัวเอง
Self Esteem คืออะไร
การยอมรับนับถือตนเอง หรือการเห็นคุณค่าในตัวเอง ภาษาอังกฤษเรียกว่า self esteem คือ ความรู้สึกโดยรวมของบุคคลใดบุคคลหนึ่งเกี่ยวกับคุณค่าในตัวเอง ถือได้ว่าเป็นตัววัดว่าบุคคลนั้น ๆ มองเห็นคุณค่า เห็นชอบ ให้รางวัลกับตัวเองมากน้อยแค่ไหน
การเห็นคุณค่าในตนเองเป็นเพียงทัศนคติของคน ๆ หนึ่งที่มีต่อตนเอง โดยปัจจัยต่าง ๆ ที่ถูกเชื่อว่ามีอิทธิพลต่อการเห็นคุณค่าในตนเองของคนเรา ได้แก่ กรรมพันธุ์ บุคลิกภาพ ประสบการณ์ชีวิต อายุ สุขภาพ ความคิดทัศนคติ สถานการณ์ทางสังคม ปฏิกิริยาของผู้อื่น หรือการเปรียบเทียบตนเองกับผู้อื่น เป็นต้น โดย self esteem นั้นสามารถปรับปรุง เปลี่ยนแปลง และเรียนรู้กันได้
ในทางจิตวิทยา คำว่า self esteem มักถูกใช้เพื่ออธิบายความรู้สึกส่วนตัวโดยรวมของบุคคลเกี่ยวกับคุณค่าในตัวเอง กล่าวอีกนัยหนึ่ง ความนับถือตนเองอาจนิยามได้ว่าบุคคลคนนั้นมีความชื่นชมและชื่นชอบตัวเองมากแค่ไหนโดยไม่คำนึงถึงสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
ทำไมการเห็นคุณค่าในตนเอง (Self Esteem) จึงสำคัญ
การเห็นคุณค่าในตนเอง (self esteem) มักส่งผลต่อกระบวนการตัดสินใจ ความสัมพันธ์ สุขภาพทางอารมณ์ และความเป็นอยู่ที่ดีโดยรวม นอกจากนี้ ยังมีอิทธิพลต่อแรงจูงใจในการทำสิ่งต่าง ๆ เนื่องจากผู้ที่มีทัศนคติเชิงบวกและคิดบวกมักจะเข้าใจศักยภาพของตนเองและอาจรู้สึกได้ถึงการรับแรงบันดาลใจที่จะเผชิญกับความท้าทายใหม่ ๆ โดยผู้ที่มี self esteem มักจะมีลักษณะดังนี้
มีความเข้าใจในทักษะของตนเอง
ผู้ที่มี self esteem จะสามารถรักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่นได้เป็นอย่างดี เพราะบุคคลเหล่านี้มักจะมีความสัมพันธ์ที่ดีกับตัวเอง จึงมีความคาดหวังที่เป็นจริงและเหมาะสมทั้งในตนเองและความสามารถของตนอย่างลึกซึ้ง
เข้าใจความต้องการและสามารถแสดงออกได้อย่างเหมาะสม
ผู้ที่มี self esteem ต่ำมักจะรู้สึกไม่มั่นใจในความสามารถของตนเอง และอาจสงสัยในกระบวนการคิดและตัดสินใจของตัวเองอยู่เสมอ อีกทั้งยังอาจขาดแรงจูงใจที่จะลองทำสิ่งใหม่ ๆ เพราะบุคคลเหล่านี้ไม่เชื่อว่าจะสามารถบรรลุเป้าหมายได้ ผู้ที่มีความภาคภูมิใจในตนเองต่ำอาจมีปัญหาเกี่ยวกับความสัมพันธ์และแสดงความต้องการของตนในทางที่ไม่เหมาะสม
ส่วนผู้ที่มี self esteem สูงเกินไปก็มักอาจประเมินทักษะและความสามารถของตนเองสูงเกินไป และอาจรู้สึกว่ามีสิทธิ์ที่จะประสบความสำเร็จ แม้จะไม่มีความสามารถในการสนับสนุนความเชื่อมั่นในตนเองตามที่กล่าวอ้างก็ตาม บุคคลเหล่านี้มักจะปิดกั้นตัวเองจากการพัฒนาตนเองเพราะมักจะหมกมุ่นอยู่กับการมองตนเองว่าสมบูรณ์แบบอยู่แล้ว
วิธีการเพิ่ม Self Esteem อย่างเหมาะสม
สำหรับใครก็ตามที่กำลังมองหาวิธีการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลง self esteem ของตนเองอย่างเหมาะสม เราก็มีเคล็ดลับดี ๆ มาฝากอีกเช่นเคย มาดูกันว่าเราจะสามารถเพิ่ม self esteem ได้อย่างไรบ้าง
1. มองหาความภาคภูมิใจในตนเองเพื่อเป็นพื้นฐานให้กับตัวเอง
วิธีการนี้ง่ายมาก ๆ เพียงแค่เขียนลิสต์รายการถึงข้อดีของตัวเอง มองหาจุดเด่นและดูว่าเราเก่งตรงไหน เรามีอะไรที่น่าจดจำ การเขียนออกมาจะทำให้เห็นถึงข้อดีของตัวเองอย่างเป็นรูปธรรมและจะสามารถพัฒนาต่อยอดข้อดีต่าง ๆ เหล่านั้นได้ง่ายขึ้น
2. ตั้งความคาดหวังที่เป็นจริง
สิ่งสำคัญคือต้องกำหนดเป้าหมายเล็ก ๆ ที่เข้าถึงได้ และไม่ควรตั้งความคาดหวังในตัวเองสูงจนเกินไป เพราะหากทำไม่สำเร็จหรือใช้เวลานานกว่าจะไปถึงเป้าหมายนั้น มันอาจทำให้รู้สึกยอมแพ้ไปเสียก่อน หรือที่แย่ไปกว่านั้นคืออาจทำให้เรารู้สึกล้มเหลว
3. หยุดเป็นคนชอบความสมบูรณ์แบบ
เราทุกคนควรยอมรับทั้งความสำเร็จและความผิดพลาดของตัวเอง เพราะบนโลกนี้ไม่มีใครสมบูรณ์แบบ และการพยายามจะเป็นคนที่สมบูรณ์แบบที่สุกจะมีแต่นำความความผิดหวังมาให้เท่านั้น การยอมรับความสำเร็จและการตระหนักถึงความผิดพลาดถือเป็นโอกาสในการเรียนรู้และเติบโตจากความผิดพลาดของตัวเอง
4. สำรวจตัวเอง
ความสำคัญของการรู้จักตัวเองและอยู่กับตัวเองได้อย่างสงบสุขนั้นไม่ใช่อะไรที่เกินจริง แต่การสำรวจตัวเองอาจต้องใช้การลองผิดลองถูก แต่ข้อดีคือคุณจะได้เรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ เกี่ยวกับตัวคุณตลอดเวลา อีกทั้งยังเป็นเส้นทางที่ควรทำอย่างมีจุดมุ่งหมาย กระตือรือร้น และมีวินัยอยู่เสมอ
5. เต็มใจที่จะปรับภาพลักษณ์ของตนเอง
เราทุกคนสามารถเปลี่ยนแปลงได้ไปตามวัยและการเติบโต สิ่งสำคัญคือต้องตระหนักรู้และตามให้ทันตัวตนที่เปลี่ยนแปลงของตัวเองอยู่เสมอ
6. หยุดเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่น
การเปรียบเทียบตัวเองกับผู้อื่นเป็นหลุมพรางที่ใคร ๆ ก็ตกลงไปได้ง่ายมาก ๆ โดยเฉพาะในปัจจุบันกับโซเชียลมีเดียซึ่งผู้คนมักจะแสดงออกถึงภาพลักษณ์ที่ดูสวยงามสมบูรณ์แบบ ดังนั้น คน ๆ เดียวที่ควรจะเปรียบเทียบด้วยนั้น คือตัวคุณเอง
Self Esteem คือ ภูมิคุ้มกันทางจิตใจให้แข็งแรง
สาเหตุบางอย่างของการมี self esteem ต่ำที่ไม่อาจเปลี่ยนแปลงได้ อย่างเช่นประสบการณ์ในวัยเด็ก รูปลักษณ์ภายนอก หรือสภาพแวดล้อมรอบตัว อาจเป็นความท้าทายที่ทำให้หลาย ๆ คนคิดว่าไม่สามารถเปลี่ยนแปลงเพื่อพัฒนา self esteem ให้ดีขึ้นได้ แต่จริง ๆ แล้ว self esteem เป็นอะไรที่สามารถเปลี่ยนแปลงและเรียนรู้กันได้ เมื่อคุณเห็นคุณค่าในตัวเองและมีความนับถือตนเองที่ดี จะมีความรู้สึกปลอดภัย ช่วยให้มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับผู้อื่น และรู้สึกมั่นใจในความสามารถของตัวเอง นอกจากนี้ ยังช่วยให้สามารถเปิดรับการเรียนรู้และข้อเสนอแนะต่าง ๆ ซึ่งสามารถช่วยให้ฝึกฝนทักษะใหม่ ๆ และมีการพัฒนาตัวเองอยู่ตลอดเวลา
